Netherlands

Het Nederlands stedelijk ontwikkelingsbeleid

Het stedelijk ontwikkelingsbeleid in Nederland wordt gevormd door een combinatie van verschillende ministeries met specifieke verantwoordelijkheden, ondersteund door verschillende programma's en strikte wet- en regelgeving. De Omgevingswet zal een centrale rol spelen in de integratie en vereenvoudiging van deze regels, terwijl programma's zoals de NOVI en RES de strategische richting voor duurzame en inclusieve stedelijke ontwikkeling bieden. Regionale overheden zijn verantwoordelijk voor de regionale ruimtelijke ontwikkeling, natuur, economie en mobiliteit. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en implementatie van al het stedelijk ontwikkelingsbeleid voor haar inwoners. Hieronder een overzicht van de belangrijkste aspecten:

Wet- en regelgeving

• Omgevingswet (nieuw vanaf januari 2024): Deze wet bundelt en vereenvoudigt de regels voor ruimtelijke ontwikkeling. Het doel is om integrale en duurzame ontwikkeling van de leefomgeving te bevorderen.
• Woningwet: Regelt de rol van woningcorporaties en hun verantwoordelijkheden in sociale huisvesting en stedelijke vernieuwing.

Ministeries en bevoegdheden

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)

• Gemeentefonds: (bijna) alle financiën voor gemeenten vanuit de Rijksoverheid worden via het Gemeentefonds verdeeld.

Ministerie van VRO

• DG Wonen en Bouwen: gaat over het woonbeleid in Nederland.
• DG Ruimtelijk Beleid: gaat over de ruimtelijke ordening in Nederland.

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW)

• Rijkswaterstaat: water- en wegenbeheerder van Nederland, verantwoordelijk voor de rijkswegen, vaarwegen en -water.
• Mobiliteitsbeleid: duurzame mobiliteit en openbaar vervoer, essentieel voor stedelijke ontwikkeling.

Ministerie van Economische Zaken (EZ)

• Duurzame Stedelijke Ontwikkeling: Richt zich op economische aspecten van stedelijke ontwikkeling en de energietransitie.

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)

• Inclusief Beleid: Focust op sociaaleconomische aspecten zoals werkgelegenheid en sociale cohesie in stedelijke gebieden.

Programma's, agentschappen en Uitvoering

• Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO): de uitvoeringsorganisatie van de Nederlandse overheid voor alle Nederlandse gemeenten, NGO's, bedrijven en burgers. De meeste vormen van overheidsfinanciering van programma's en projecten worden uitgevoerd door RVO.
• City Deals: Het Rijksprogramma Agendastad initieert City Deals om nieuwe manieren te verkennen waarop steden kunnen samenwerken en werken aan gemeenschappelijke thema's op basis van urgente kwesties binnen steden, zoals duurzame wijken, betere openbare ruimtes en impactvol ondernemerschap.
• Regio Deals: de nationale overheid werkt samen met regionale autoriteiten, bedrijven, NGO's en kennisinstellingen om regionale uitdagingen aan te pakken, zoals regionale groei, het faciliteren van transities en het stimuleren van regionale economieën.
• Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW): richt zich op het versnellen van de warmtetransitie naar aardgasvrije wijken door kennisuitwisseling en ondersteuning aan gemeenten.
• Nationaal Isolatieprogramma (NIP): richt zich op het verhogen van de isolatieniveaus in de gebouwde omgeving door gemeenten te financieren met extra capaciteit, initiatieven en materialen
• Nationaal Programma Leefbaarheid & Veiligheid (NPLV): is een integraal programma dat zich richt op 20 stedelijke aandachtsgebieden in Nederland die een integrale aanpak nodig hebben om de leefbaarheid, veiligheid en beveiliging van de gebieden te verbeteren.
• Nationale Omgevingsvisie (NOVI): het overkoepelende beleidsplan voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Het richt zich op een integrale aanpak van onder andere wonen, werken, mobiliteit en duurzaamheid in woord en kaart.
• Woondeals: Samenwerking tussen Rijk en regio's om woningbouw en stedelijke ontwikkeling te versnellen, gericht op specifieke regio's met grote woningbouwuitdagingen.
• Regionale Energiestrategieën (RES): Regionale plannen die bijdragen aan de verduurzaming van de energievoorziening en onderdeel zijn van de energietransitie in stedelijke gebieden.

Lokale en regionale overheden en autoriteiten

De waterschappen, 12 provincies en 342 gemeenten spelen een cruciale rol bij de uitvoering van het stedelijk beleid. De afgelopen decennia heeft decentralisatie van taken gemeenten meer macht gegeven over sociale zekerheid, volksgezondheid en ruimtelijke ordening.

Regionale overheden en autoriteiten

• Provincies zijn verantwoordelijk voor het creëren van samenhang binnen hun regio. Hun belangrijkste taak is het reguleren en opstellen van regionale bestemmingsplannen en ontwikkelingsstrategieën voor groen, energie-infrastructuur, (duurzame) energieproductie, mobiliteit (snelwegen), (milieu)gezondheid en veiligheid in de regio.
• De omgevingsdienst valt onder het gezag van de provincie en is verantwoordelijk voor de vergunningverlening en het meten van milieuwaarden in het gebied waarin de omgevingsdienst haar rol vervult.
• Waterschappen zijn verantwoordelijk voor kleinere waterlichamen en de waterkwaliteit, met name gericht op waterzuivering. Ze opereren los van gemeenten en provincies. In de energietransitie onderzoeken sommige waterschappen een mogelijke nieuwe rol als eigenaar van aquathermische energiebronnen binnen stedelijke gebieden.
• Netbeheerders zijn verantwoordelijk voor het net. TenneT onderhoudt het hoogspanningsnet (>150v) in heel Nederland. Regionale netbeheerders (zoals Enexis, Liander en Stedin) onderhouden hun respectievelijke laagspanningsnetten (<150v).

Lokale overheden

Gemeenten zijn de uitvoerende macht voor de uitvoering van lokaal stedelijk beleid. Zij zijn verantwoordelijk voor:

• Het implementeren van de Omgevingswet voor de ruimtelijke ordening binnen hun stadsgrenzen, bijvoorbeeld het bouwen van nieuwe huizen, bedrijventerreinen en renovatie-inspanningen.
• Het implementeren van de energiewet voor de energie- en warmtetransitie in de gebouwde omgeving, inclusief de isolatie-inspanningen en inspanningen om van aardgas over te stappen op duurzamere energiebronnen.
• Sinds de decentralisatie van 2015 zijn gemeenten ook verantwoordelijk geworden voor het sociale welzijn en de gezondheid van hun burgers.